مقایسه روش‌های تحریک الکتریکی و درمان آینه‌ای با توانبخشی رایج و نیز ترکیب آنها در بازتوانی حرکتی اندام فوقانی بیماران سکته‌ی مغزی: مطالعه فراتحلیل

مقدمه و اهداف شایع‌­ترین اختلالات عملکردی در بیماران سکته‌ی‌‌ ‌مغزی، عدم توانایی در دست‌رسانی، گرفتن و مهارت کار با دست است که مشکلات بسیاری را برای انجام فعالیت‌های روزمره توسط این بیماران به همراه دارد. علی‌رغم تکنیک‌های متعدد در توانبخشی، میزان و سرعت بازتوانی عملکردهای حرکتی اندام فوقانی ضعیف می‌باشد؛ از این ‌رو استراتژی‌های درمانی جدیدی حاصل از ترکیب روش‌های درمانی مختلف پیشنهاد شده‌اند. با این فرض که بهبود بیشتری در اتصالات مجدد مدارات مغزی به واسطه به‌کارگیری هر دو جنبه شناختی و فیزیکی در توانبخشی حاصل می‌شود، در بازتوانی حرکتی اندام مبتلا، ترکیب روش درمان آینه‌ای و تحریک الکتریکی می‌تواند نسبت به مداخله هر یک به ‌طور مجزا تأثیرگذارتر باشد. در مطالعه حاضر به مقایسه اثربخشی هر یک از دو روش تحریک الکتریکی و درمان آینه‌ای به ‌طور مجزا با روش توانبخشی رایج و روش ترکیبی به صورت قبل و بعد از مداخله درمانی پرداخته‌ شد. مواد و روش‌ها مطالعه مروری و فراتحلیل حاضر بر روی سه روش درمان آینه‌ای، تحریک الکتریکی و روش ترکیبی آنها از پایگاه‌های PEDro، PubmedوRehabdata انجام گرفته است. بررسی فراتحلیل مبتنی بر مدل اثر تصادفی انجام گرفته و اندازه اثر نیز مبتنی بر اختلاف میانگین استانداردشده به ‌دست آمده است. نوع بیماری در فاز حاد و مزمن، نوع تحریک اکتیو و پسیو و نیز نوع پروتکل تمرینی در حرکات هماهنگ دوطرفه و دیگر حرکات تمرینی به عنوان عواملی تأثیرگذار مقایسه شده‌اند. یافته‌ها در مطالعه حاضر تعداد 35 مقاله شامل 903 بیمار سکته‌ی مغزی، بررسی شده‌اند. در مقایسه اثربخشی دو روش درمان آینه‌ای و تحریک الکتریکی با روش توانبخشی رایج، تفاوت معنا‌داری نتیجه شده است. همچنین وجود تفاوت معنا‌دار در اثربخشی روش ترکیبی قبل و بلافاصله بعد از درمان نیز تأیید شده است. از طرفی دیگر، وجود تفاوت معنا‌دار در مدت زمان بین شروع سکته تا مداخله درمانی برای روش تحریک الکتریکی تأیید شده است. نوع تحریک اکتیو و پسیو و نیز حرکات تمرینی با دو دست یا حرکات هماهنگ دوطرفه در مقایسه با دیگر حرکات تمرینی، به ترتیب وجود تفاوت معنا‌دار را در اثربخشی روش‌های تحریک الکتریکی و درمان آینه‌ای تأیید نکرده‌اند. نتیجه‌ گیری فرضیه بهبود سازماندهی مجدد مغز برای بیماران سکته‌ی مغزی، با به‌کارگیری هم­زمان هر دو جنبه شناختی و عملکردهای فیزیکی تأیید شده است. روش‌های تحریک الکتریکی و درمان آینه‌ای در مدت زمان اولیه از شروع سکته می‌توانند تأثیرگذارتر باشند. می‌توان وجود عواملی دیگر نظیر شدت تحریک، مدت زمان تحریک، فرکانس تحریک یا حتی پروتکل مربوط به اکتیو نمودن تحریک را در عدم تأیید اثربخشی بیشتر روش تحریک اکتیو نسبت به تحریک پسیو مؤثر دانست. از طرفی دیگر، به واسطه تعداد مقالات بیشتر، قابلیت اطمینان از نتایج مطالعات فراتحلیل افزایش می‌یابد.